Τα τέσσερα ΣΤΟΙΧΕΙΑ της ΗΓΕΣΙΑΣ

Στις δύσκολες περιόδους που ζούμε, τίθεται συχνά το ερώτημα: υπάρχουν ηγέτες, που θα δώσουν σε εμάς τους κοινούς θνητούς, το όραμα που χρειαζόμαστε και θα μας δείξουν το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε ώστε αυτό να επιτευχθεί;

Μία πιθανή αιτία λειψανδρίας (ή και λειψογυνίας) ηγετών, είναι ίσως ότι όσοι χαρακτηρίζουν τον εαυτό τους ηγέτη δεν έχουν απαντήσει σχετικά με το εξής δίλημμα:

Ποιος είναι ο ηγέτης; Αυτός που επιβάλλεται με τη δύναμη ή εκείνος που επιβάλλεται με την ισχύ;



Γράφει ο

Γιώργος Χανός

Σύμβουλος Επιχειρήσεων

Πριν βιαστείτε να απαντήσετε, σκεφτείτε ότι η δύναμη, από την πλευρά της φυσικής, είναι η αιτία που προκαλεί κάθε μεταβολή της κίνησης ή της γεωμετρίας των σωμάτων. Άρα η δύναμη είναι συχνά συνυφασμένη με την άσκηση πίεσης ή ακόμη και βίας.

Από την άλλη πλευρά, στη φυσική ως ισχύς ορίζεται ‘’ο ρυθμός παραγωγής έργου, ή ο ρυθμός μεταβίβασης οποιασδήποτε ενέργειας’’.  Και αν θέλουμε κάποιο μαθηματικό τύπο που να εκφράζει αυτή τη σχέση θα λέγαμε ότι: η ισχύς ισούται με το γινόμενο της ταχύτητας επί τη δύναμη.

Αυτό που διαπιστώνουμε λοιπόν, είναι ότι η ισχύς εμπεριέχει την έννοια της δύναμης, ενώ δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή όποιος έχει δύναμη δεν είναι σίγουρο ότι διαθέτει ισχύ.

Αν θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε ιστορικά παραδείγματα, θα μπορούσαμε να πούμε ότι δύναμη διέθετε ο Χίτλερ ή ο Στάλιν. Ισχύ όμως είχε ο Γκάντι ή ο Χριστός (ανεξάρτητα από τη θεϊκή του φύση).

Μετά από αυτές τις διευκρινήσεις, νομίζω ότι η επιλογή είναι πιο εύκολη. Ο ηγέτης θα πρέπει να επιβάλλεται με την ισχύ του και όχι με τη χρήση της δύναμης. Η περίπτωση των 300 σπαρτιατών της αρχαιότητας, δεν θα είχε κανένα ηθικό έρεισμα, αν είχαν υποχρεωθεί από τους ηγέτες τους, να σταθούν στις Θερμοπύλες. Αντίθετα αποτέλεσε το ύψιστο παράδειγμα ανδρείας, επειδή ακριβώς στάθηκαν με τη θέλησή τους για να υπερασπίσουν τα ιδανικά της κοινωνίας τους, οδηγούμενοι από έναν ισχυρό ηγέτη.

Εκτός από την ισχύ όμως, ένας ηγέτης θα πρέπει να διακατέχεται από το συναίσθημα της δικαιοσύνης και να εφαρμόζει στην πράξη το Δίκαιο, με κάθε κόστος που μπορεί να συνεπάγεται μια τέτοια επιλογή. Στον ιδεατό κύκλο της Ηγεσίας λοιπόν, η Ισχύς και το Δίκαιον είναι τα βασικά συστατικά.

Άλλο παράδειγμα ισχυρού ηγέτη αποτελεί φυσικά η περίπτωση του Μεγάλου Αλεξάνδρου και για αυτό το λόγο, αξίζει να μελετηθεί η διδαχή του Μεγάλου διδασκάλου Αριστοτέλη, προς αυτόν.

Η διδαχή αυτή αποτελείται από τέσσερα στοιχεία, η κατάκτηση των οποίων συγκλίνει προς το κέντρο του ιδεατού κύκλου ηγεσίας που αναφέραμε προηγουμένως. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι: 1) Αγαθόν Κίνητρον, 2) Ενδελέχεια, 3) Αξιοκρατία και 4) Γενναιότητα. Αν δηλαδή κάποιος κατέχει τα τέσσερα αυτά στοιχεία και γνωρίζει ότι πρέπει να τα χρησιμοποιήσει με γνώμονα το Δίκαιο και την Ισχύ, μπορεί να οδηγηθεί σταδιακά προς το κέντρο αυτού του κύκλου.

Το Αγαθόν Κίνητρον ορίζεται από τον Αριστοτέλη ως εξής: ‘’Ο νους πάντοτε είναι ορθός, η όρεξις όμως και η φαντασία όχι. Το ορεκτόν αντικείμενον κινεί εις πράξεις και είναι ή το πραγματικόν αγαθόν ή το φαινόμενον ως αγαθόν και ουχί πάν αγαθόν. Μόνον το αγαθόν το πρακτόν είναι το δυνάμενον (όπερ δέον να πράττηται)’’. Με απλά λόγια δεν αρκεί να έχω αγαθό κίνητρο, πρέπει να τιθασεύω τις ορμές, τα πάθη και τις ορέξεις μου, ώστε το κίνητρο αυτό να παραμένει πάντα αντικειμενικά ίδιο για όλους και για όλες τις περιπτώσεις.

Η έννοια της Ενδελέχειας ορίζεται από την περίφημη φράση ‘’εν εαυτώ το τέλος έχειν’’, δηλαδή να γνωρίζω τον ίδιο μου τον εαυτό, να πιστεύω στις δυνατότητές μου, αλλά να έχω και επίγνωση ότι η αρχή και το τέλος των πάντων κρύβεται μέσα μου.

Σε ότι αφορά την Αξιοκρατία, ο Αριστοτέλης δεν αντιμετωπίζει διλήμματα και αναφέρει πως ‘’δίκαιον εστί το κατανέμειν κατ΄αξίαν’’. Δεν υπάρχει στη διδαχή του (και γιατί άλλωστε;) η λογική της ισότητας, που διαφέρει έτσι κι αλλιώς από την ισονομία, στην οποία πιστεύει ο μέγας φιλόσοφος, αλλά η λογική των άξιων και των άριστων. Όποιος φέρνει αποτέλεσμα, με έντιμα μέσα, αξίζει να ανταμειφθεί.

Τέλος σχετικά με τη Γενναιότητα, ο Αριστοτέλης αναφέρει απλά ότι είναι προτιμότερη από τη σύνεση. Οι παλαιότεροι συνήθιζαν να λένε ‘’μέχρι να σκεφτεί ο λογικός, ο τρελός το έχει πηδήξει το χαντάκι…’’ Χωρίς το συστατικό της γενναιότητας τίποτε δεν θα μπορούσε να κάνει πράξη ένας ηγέτης.

Τι σχέση θα μπορούσε να έχει αυτή η διδαχή με την καθημερινότητά μας; Δείτε κάποια παραδείγματα:

1. αγαθό κίνητρο

Πονηρή σκέψη manager = οι άλλοι να δουλεύουν για μένα

Ορθή σκέψη manager = εγώ οδηγός, βοηθάω τους άλλους

2. αξιοκρατία

Πονηρή σκέψη manager = αν προσλάβω κάποιον καλύτερο από εμένα θα μου φάει τη θέση

Ορθή σκέψη manager =  αν προσλάβω κάποιον καλύτερο από εμένα θα έχω καλύτερο αποτέλεσμα (και θα με αναγκάσει να γίνω και εγώ καλύτερος)

3. ενδελέχεια

Λάθος σκέψη manager  = είμαστε πιόνια στη σκακιέρα του σύμπαντος, καμία πρωτοβουλία δεν έχει σημασία, ότι είναι να γίνει θα γίνει

Ορθή σκέψη manager = έχουμε δυνατότητα επιλογής, εμείς ορίζουμε τους κανόνες του παιχνιδιού, εμείς ρυθμίζουμε τις ζωές μας, ως ηγέτες ήμαστε υπεύθυνοι και για το αποτέλεσμα των άλλων

4. γενναιότητα

Λάθος σκέψη manager = αν λάβω αποφάσεις που θα έχουν αρνητικό αποτέλεσμα θα με κρίνουν άσχημα οι άλλοι, άρα θα αφήσω την κατάσταση να εξελιχθεί και θα κινηθώ αναλόγως στο μέλλον

Ορθή σκέψη manager = αν λάβω αποφάσεις που θα έχουν θετικό αποτέλεσμα θα εξελιχθώ ως ηγέτης της ομάδας, αν δεν έχουν θετικό αποτέλεσμα θα αναλάβω τις ευθύνες μου

Το αν θα ενσωματώσει ή όχι κάποιος ηγέτης ή έστω κάποιος επιχειρηματίας ή κάποιος manager που χρειάζεται να αναπτύξει στοιχεία ηγεσίας τη διαδαχή του Αριστοτέλη στην καθημερινότητά του είναι δική απόφαση που επηρεάζει τον μικρόκοσμό του.

Το αν θα ενσερνιστούν οι πολιτικοί ηγέτες αυτή τη διαδαχή παραμένει να είναι δική τους απόφαση, δεν μπορούμε να τους το επιβάλουμε. Δυστυχώς όμως η λάθος επιλογή τους θα συνεχίσει να επηρεάζει την καθημερινότητά μας.

Ένα είναι σίγουρο: όποιος δεν προσαρμόσει τη φιλοσοφία του σε αυτή τη διαδαχή, δεν μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του ηγέτη.